سیکل استروس در گاو به چهار مرحله تقسیم می شود: استروس، متااستروس، دی استروس و پرواستروس. در مراحل مختلف سیکل استروس و تحت تاثیر تغییرات هورمونی موکوس واژینال از نظر خصوصیات سیتولوژیکی و همچنین میزان ترشح تغییر می کند. در این مطالعه انواع و درصد سلولهای اپیتلیال واژن در مراحل مختلف سیکل تناسلی در گاو شیری نژاد هلشتاین مورد بررسی قرار گرفته است.مواد و روشها: از موکوس واژینال 6 گاو نژاد هلشتاین که در مراحل مختلف سیکل استروس قرار داشتند گسترش سلولی تهیه و توسط تکنیک پاپ اسمیر رنگ آمیزی شد. سپس نمونه ها توسط بررسی میکروسکوپی مورد تجزیه و تحلیل سلولی قرار گرفت. از هر گاو به طور متوسط هر 6 روز یکبار و در مجموع 10 بار نمونه برداری شد.نتایج: تغییرات بارز در انواع و درصد سلولهای اپیتلیالی واژن در مراحل مختلف سیکل تناسلی گاو کاملا مشهود بود. بر این اساس در فاز استروس شمار سلولهای superficial با هسته های بزرگ صورتی رنگ بیشتر بود. در متا استروس سلولهایintermediat با هسته درشت همراه تعداد معدودی سلول superficial مشاهده شد. در فاز دی استروس سلولهای intermediat به میزان فراوان و سلول پارابازال به تعداد کم دیده شد و در فاز پرواستروس فراوانی سلولهای پارابازال به صورت سلولهای کوچک با هسته درشت بیشتر از سایر سلولها بود.بحث و بررسی: تغییرات سیتولوژیک مشاهده شده در مخاط واژن گاو در طی دوره سیکل استروس به احتمال زیاد ناشی از تغییر در سطح ترشحات هورمونی غدد جنسی است. از آنجا که اندازه گیری سطح هورمونهای جنسی خون امری تخصصی، پرهزینه و وقت گیر است بنابراین با بررسی سیتولوژیک مخاط واژن می توان زمان وقوع مراحل مختلف سیکل استروس و نیز لحظه تخمک گذاری را تعیین نمود.